گام بزرگ‌تر را بردارید

کمتر از ده روز مانده به مراسم تحلیف ریاست جمهوری حسن روحانی، وزارت دارایی آمریکا با صدور بیانیه‌ای نام برخی از تجهیزات پزشکی و درمانی را به فهرست کالاهای مجاز برای صادرات به ایران می‌افزاید و اعلام می‌کند که با وجود اجرای تحریم‌های شدید علیه ایران، آمریکا خود را متعهد به «برقراری مبادلات بشردوستانه» می‌داند. این وزارتخانه همچنین شیوه‌نامه‌ای را برای آگاهی شرکت‌های داروسازی و تولیدکنندگان پزشکی از استثناهای در نظر گرفته شده بر تحریم‌های ایران منتشر می‌کند.

انتشار این خبر در خبرگزاری‌های خارجی و ایرانی، با استقبال برخی از ایرانیان خارج و داخل کشور روبه‌رو شد و حتی برخی از رسانه‌های اروپایی و آمریکایی آن را گامی مثبت از سوی آمریکا برای بهبود روابط با ایران در آستانه روی کار آمدن دولت جدید در ایران ارزیابی کردند.

این اقدام وزارت دارایی آمریکا، رویه و نمای خوشایندی دارد و امیدهایی را درباره کاستن از تحریم‌ها در دل برخی از مردم زنده کرده است و تحیل‌گران رسانه‌های ایرانی و خارجی، با خوش‌بینی به آن نگریستند اما کمتر کسی، نیم‌نگاهی به فهرست کالاهای مجاز انداخت و بسیاری، یک سطر از بیانیه را ندیده گرفتند یا سرسری از آن گذشتند؛ سطری که تأکید می‌کند این کالاها و تجهیزات، پیش از این به ایران صادر می‌شد و برای صادرات هر کدام باید جداگانه مجوز گرفته می‌شد اما بیانیه جدید، به عنوان صدور مجوز کلی برای صادرات این کالاها به ایران خواهد بود.

چنانچه خبرنگاران و تحلیل‌گران رسانه‌ها نگاهی به فهرست کالاها و تجهیزات مجاز برای صادرات به ایران و همچنین شرایط تحریم ایران می‌انداختند می‌توانستند به این پرسش پاسخ دهند که آیا این اقدام دولت آمریکا، ابتکار و گامی بزرگ برای بهبود روابط با ایران و رفع تحریم‌ها است یا گام کوچکی است که بزرگ‌نمایی شده و به خوش‌بینی آنها نسبت به سیاست‌های آمریکا درباره ایران دامن زده است.

اگر این تحلیل‌گران خوش‌بین کمی شکیبایی می‌کردند، پاسخ خود را در مصوبه کنگره آمریکا می‌یافتند؛ درست شش روز پس از بیانیه وزارت دارایی آمریکا، کنگره آمریکا طرحی درباره تشدید تحریم ایران به تصویب رساند که کشورهای خریدار نفت ایران را وامی‌دارد که در بازه زمانی یک ساله، میزان خرید نفت از ایران را روزانه یک میلیون بشکه بکاهند؛ چنانچه این طرح به تصویب مجلس سنا و به امضای رییس جمهوری آمریکا برسد، بدون درنگ به اجرا گذاشته خواهد شد و تنگنای بیشتری برای اقتصاد ایران می‌سازد.

می‌توان این مصوبه کنگره آمریکا را نادیده انگاشت و همچنان با خوش‌بینی به بیانیه وزارت دارایی آمریکا نگریست اما بررسی فهرست اعلام شده و شرایط به وجود آمده از تحریم‌ها در اقتصاد ایران به ویژه بخش بازرگانی خارجی، چندان جایی برای چنین خوش‌بینی‌هایی باقی نمی‌گذارد و چنانچه بخواهیم این خوشبینی‌ها پا برجا بماند نیازمند آن است که کل حاکمیت ایالت متحده، گام‌‌های بزرگ‌تر و اصولی‌تری برای کاهش تحریم‌ها و پروبال گرفتن امیدهای تازه بردارد.

فهرست اعلام شده در بیانیه وزارت دارایی آمریکا، ده‌ها قلم کالا و تجهیزات پزشکی و درمانی را در بر می‌گیرد که بیشتر آن‌ها یا کالاهای مصرفی هستند یا دستگاه‌هایی هستند که از فناوری چندان بالایی برخوردار نیستند؛ کالاهایی همچون روتختی، ملحفه و روپوش، کاندوم، تجهیزات فیزیوتراپی، انواع کابینت‌ها، ظروف و آتل به فراوانی در این فهرست دیده می‌شود. برخی از این کالاها با کیفیت استاندارد مورد پذیرش اروپا [CE] در ایران تولید می‌شوند و در برخی نمونه‌ها از اقلام صادراتی ایران به شمار می‌روند. تهیه و واردات برخی دیگر از این کالاها نیز از کشورهای اروپایی و آسیایی چندان دشوار نیست و از چنان کیفیت استانداردی برخورداند که چندان نیاز به واردات این کالاها از آمریکا نیست.

بیانیه وزارت دارایی آمریکا بیشتر از آن که کمکی به بخش سلامت ایران و اقدامی بشردوستانه باشد، کمکی به شرکت‌های داروسازی و تولیدکننده تجهیزات پزشکی آمریکا است که بتوانند در بازار سلامت ایران حضور داشته باشند و سهم خود را از این بازار به دست بیاورند به ویژه این که در پیامد تحریم‌های یک جانبه دولت آمریکا، شرایط در ایران به گونه‌ای شده که شرکت‌های اروپایی و آسیایی در کنار تولیدکنندگان ایرانی بازار سلامت ایران را در دست گرفته‌اند و ممکن است تجهیزات پزشکی آمریکایی همچون خودروهای آمریکایی از بازار ایران حذف شوند.

چنانچه آمریکایی‌ها در مجوز دادن به صادرات تجهیزات پزشکی به ایران، نگاه بشردوستانه داشتند، می‌توانستند به جای کالاها و تجهیزات نام برده شده این فهرست، نام کالاها و تجهیزاتی را بگنجانند که ساخت آن‌ها از فناوری پیچیده و بالایی برخوردار است در حالی که فروش تجهیزات دارای فناوری پیشرفته [های‌تک] به ایران، به بهانه کاربرد دوگانه، در تمامی تحریم‌های مصوب دولت آمریکا به ایران ممنوع شده است و بسیاری از شرکت‌های اروپایی نیز از بیم آن که منافع آنها از سوی دولت آمریکا به خطر بیفتد، از فروش این تجهیزات به ایران خودداری می‌کنند.

از سوی دیگر مشکل اصلی بازرگانی ایران به ویژه در بخش سلامت، تأمین کالا و تجهیزات و دارو نیست بلکه مشکل اصلی تحریم بانکی است که امکان نقل‌و‌انتقال پول و اعتبار برای خرید تجهیزات و مواد اولیه را به بازرگانان ایرانی نمی‌دهد؛ چنانچه آمریکایی‌ها می‌خواهند رفتار بشردوستانه خود را به رخ جهان بکشند و چشم‌داشت آنها این است که این رفتارها مورد پذیرش جهانیان و مردم ایران واقع شود، بهتر است در رفع تحریم‌های بانکی و کاستن از این بخش از تحریم‌های ناجوانمردانه گام بردارند.

در حالی که بانک مرکزی و دیگر بانک‌های ایرانی در تحریم هستند و راه هر‌گونه جابه‌جایی پول و اعتبار برای تأمین نیازهای بخش سلامت بسته است و از سوی دیگر حلقه‌ تحریم نفتی ایران هر روز تنگ‌تر می‌شود و منبع درآمدی ایران با مشکل روبه‌رو است. صدور مجوز کلی برای صادرات کالاهای این فهرست به ایران را می‌توان گامی کوچک برآورد کرد و امیدوار بود که در پیامد آن گام‌های بزرگ‌تری در رفع تحریم‌ها برداشته شود؛ اکنون گام بزرگ در رفع تحریم‌ها، رفع تحریم بانک مرکزی و گشودن راه بازرگانی ایران با کشورهای دیگر است که می‌تواند چهره بشردوستانه‌تری از دولت آمریکا به نمایش بگذارد.